Poznań June ’56
On June 28 and 29, 1956, there were workers’ protests in Poznań, which turned into street fights. The communist authorities used the army to suppress them. As a result, at least 79 people were killed and over 600 were injured.
After the end of the bloody pacification, in a radio speech, Prime Minister Józef Cyrankiewicz said: “Every provocateur or madman who dares to raise his hand against the people’s government, let him be sure that his hand will be chopped off in the interests of the working class, in the interests of the working peasantry and the intelligentsia …” .
Social dissatisfaction
Poznań ’56 – Witold Żytkowiak
The protest of Poznań workers in June 1956 was caused by general dissatisfaction with the situation in the country and the region.
The communist authorities allocated fewer funds to investments in Poznań and Greater Poland than in other regions of the country, explaining this by the need to support the most backward areas.
The average wage in Poznań was 8% lower than the national average. A huge problem was the lack of apartments. The traditions of protests in this region, dating back not only to the interwar period but also to the partitions, also had a great influence on the attitude of the workers in Poznań. It was also not without significance that the majority of employees of Poznań’s industrial plants were its indigenous inhabitants.
Conflict at the Cegielski Works
Investigation of June 1956: nearly 1.5 thousand interviewed people
The immediate reason for the workers’ revolts in June 1956 was the long-lasting conflict in Zakłady im. Stalin (formerly Zakłady Hipolit Cegielski), employing approx. 13 thousand. people. Its crew demanded a reimbursement of incorrectly calculated bonus taxes, a reduction in extremely high production standards, improved health and safety conditions, and better organization that would eliminate hours of downtime. Among the workers’ demands, there were also demands to raise wages and lower prices. There were threats of a warning strike.
In view of the growing frustration of the workers, on June 26, 1956, a delegation chosen by them left for talks at the Ministry of the Metal Industry and the Main Board of the Metal Workers’ Union. Minister Roman Figielski, in talks with representatives of Poznań workers, agreed with many of the postulates presented to him. However, on June 27, during a visit to Zakłady im. Stalin in Poznań did not confirm his earlier declarations to the gathered crew. This provoked the outrage of the workers.
“We want Catholic Poland, not Bolshevik Poland”
Aleksandra Banasiak: June ’56 is still waiting for the right place in history
In the early morning of June 28, 1956, they announced a strike and marched towards the Municipal National Council, which was located at Adam Mickiewicz Square (then named after Stalin). During the march, workers from other plants joined them.
One of the witnesses of these events, Józef Wielgosz, recalled them as follows: “Even today, many Poznań residents remember vividly the images of this amazing march. Here is one of them. At that time, all blue-collar workers wore wooden shoes, known at the time as nerds or eyewear. For this reason, the procession was heard from a distance through the dull clatter of wooden clogs on the pavement. The scene was stubbornly associated with a labor camp. This piercing clatter, fierce faces, clenched fists, and shabby working clothes completed the picture as if taken alive from the tragic years of occupation for Poland. In the front ranks, there were women who did hard, almost backbreaking work in the factory. (…) Passers-by in the street, especially women, cried when they saw them. The truest truth went out to the street to show the city its true face. ”
The hymn, “Rota” and religious songs were sung. A crowd of several dozen thousand gathered in front of the buildings of the Municipal National Council and the Provincial Committee of the Polish United Workers’ Party.
Dr hab. Konrad Białecki: June ’56 the first of “Polish months”
Some of the protesters who joined them threw red flags outside and destroyed portraits and busts of Soviet and Polish leaders. Demonstrators also entered the building of the Provincial Headquarters of the Citizens’ Militia.
After rumors emerged about the arrest of delegates who were negotiating on behalf of the workers in Warsaw, a group of protesters moved towards the prison at ul. Młyńska and passing through the wall, she opened its gates. The guards did not resist. More than 250 prisoners were released and weapons were taken from the prison armory.
Other demonstrators stormed the District Court and Prosecutor’s Office adjacent to the prison. The documentation they threw was burned in the street. Some of the protesters also went to the premises of the Poznań International Fair.
Fights in Poznań
Poznań ’56 – Jerzy Grabus
The first shots in Poznań were fired that day at ul. Kochanowski, where the Provincial Office of Public Security (UBP) was located, was besieged around noon by the crowd. They were killed and wounded, according to witnesses, women and children were shot at from the UBP building.
As Paulina Codogni writes in the book “The Year 1956”, it was then that “one of the later symbols of the Poznań June, 13-year-old Romek Strzałkowski, who took over the banner held by the wounded tram drivers, appeared in the center of events. A few hours later, the body of the same boy, according to witnesses, was found seated tied to a chair in the garages belonging to the Security Office. He died in unexplained circumstances – it is not entirely certain whether he was murdered on purpose or a victim of a stray bullet, although the vast majority of information supports the first version. ”
The fights around the UBP became more and more fierce, shots were exchanged. Sent to security personnel with the help of a company from the Officers’ School of Armored Forces, it was disarmed. There were also clashes in other parts of the city.
The army pacifies the city
Poznań ’56 – Jerzy Majchrzak
In this situation, the Political Bureau of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party approved the decision to pacify the city with the use of the army. The command of the action was entrusted to the deputy minister of national defense, General Stanisław Popławski. A party and government delegation from Warsaw with Józef Cyrankiewicz, Wiktor Kłosiewicz and Jerzy Morawski was also sent to Poznań .
On June 28, 1956, at around 2:00 PM, upon his arrival in Poznań, General Popławski gave the order to take control of the situation in front of the UBP building. About two hours later, the 19th Armored Division of the Silesian Military District entered the city center. In the evening it was joined by units of the Sudeten 10th Armored Division and the 4th and 5th Infantry Divisions.
The soldiers sent to Poznań argued that they would suppress riots caused by West German agents.
At that time, over 10,000 jobs were concentrated in Poznań. soldiers, 359 tanks, 31 armored guns, and nearly 900 cars and motorcycles.
In the bloody pacification of the city, apart from the army, UB, MO, and KBW soldiers took part. During the fights, Poznań fighters destroyed or damaged several dozen tanks.
The last fights ended on the morning of June 30. Their balance was tragic. At least 79 people died, more than 600 were injured. Also, 5 soldiers of the Polish Armed Forces, 1 KBW soldier, 3 UB officers, and 1 MO officer were killed.
Massive detentions began in the city on June 28. UB and MO officers abused those suspected of participating in the fighting, abusing them physically and mentally. At the Ławica airport, a filtration point was created, to which over 700 detainees were directed. Of these, about 300 were arrested on suspicion of robbery or theft.
June 1956 in Poznań was the first mass workers’ protest in Poland against the communist authorities and it greatly accelerated the political and economic changes in the People’s Republic of Poland.
28 i 29 czerwca 1956 r. w Poznaniu doszło do robotniczych protestów, które przerodziły się w walki uliczne. Władze komunistyczne do ich stłumienia użyły wojska. W konsekwencji śmierć poniosło co najmniej 79 osób, rannych było ponad 600.
Po zakończeniu krwawej pacyfikacji w przemówieniu radiowym premier Józef Cyrankiewicz stwierdził: „ Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji…”.
Niezadowolenie społeczne
Poznań ’56 – Witold Żytkowiak
Protest poznańskich robotników w czerwcu 1956 r. wywołany były ogólnym niezadowoleniem z sytuacji panującej w kraju i regionie.
Władze komunistyczne na inwestycje w Poznaniu i Wielkopolsce przeznaczały mniej środków niż w innych rejonach państwa, tłumacząc to koniecznością wspierania obszarów najbardziej zacofanych.
Średnia płaca w Poznaniu była niższa o 8% od średniej krajowej. Ogromnym problemem był brak mieszkań. Duży wpływ na postawę poznańskich robotników miały również tradycje protestów w tym regionie, sięgające nie tylko okresu międzywojennego, ale i zaborów. Nie bez znaczenia był także fakt, iż większość pracowników zakładów przemysłowych Poznania była jego rdzennymi mieszkańcami.
Konflikt w Zakładach Cegielskiego
Śledztwo w sprawie Czerwca 1956: blisko 1,5 tys. przesłuchanych osób
Bezpośrednim powodem wystąpień robotniczych w czerwcu 1956 r. był trwający od dłuższego czasu konflikt w Zakładach im. Stalina (wcześniej Zakłady Hipolita Cegielskiego), zatrudniających ok. 13 tys. osób. Jego załoga domagała się zwrotu niewłaściwie naliczanych podatków od premii, obniżenia wyjątkowo wysokich norm produkcyjnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz lepszej organizacji, która zlikwidowałaby wielogodzinne przestoje. Wśród robotniczych postulatów pojawiły się także żądania podwyżki płac i obniżenia cen. Zaczęto grozić strajkiem ostrzegawczym.
Wobec narastającej frustracji robotników 26 czerwca 1956 r. do Warszawy wyjechała wybrana przez nich delegacja na rozmowy w Ministerstwie Przemysłu Metalowego i Zarządzie Głównym Związku Zawodowego Metalowców. Minister Roman Figielski w rozmowach z przedstawicielami robotników poznańskich zgodził się z wieloma przedstawionymi mu postulatami. Jednak 27 czerwca, podczas wizyty w Zakładach im. Stalina w Poznaniu, nie potwierdził wobec zgromadzonej załogi swoich wcześniejszych deklaracji. Wywołało to oburzenie robotników.
„Chcemy Polski katolickiej, a nie bolszewickiej”
Aleksandra Banasiak: Czerwiec’56 wciąż czeka na właściwe miejsce w historii
Wczesnym rankiem 28 czerwca 1956 r. ogłosili oni strajk i w pochodzie ruszyli w kierunku Miejskiej Rady Narodowej, która mieściła się przy placu Adama Mickiewicza (wówczas noszącego imię Stalina). W trakcie marszu przyłączali się do nich pracownicy innych zakładów.
Jeden z świadków tych wydarzeń, Józef Wielgosz, tak je wspominał: „Jeszcze dziś w pamięci wielu poznaniaków wyraziście odżywają obrazy z tego niesamowitego pochodu. Oto jeden z nich. W tym czasie wszyscy pracownicy fizyczni nosili obuwie drewniane, zwane wówczas kujonami lub okulakami. Pochód więc z tej racji słychać było z daleka przez głuchy stukot drewniaków o bruk. Scena ta uparcie kojarzyła się z jakimś obozem pracy. Ten przejmujący stukot, zacięte twarze, zaciśnięte pięści i nędzny roboczy strój dopełniał obrazu jakby żywcem wziętego z tragicznych dla Polski lat okupacji. W pierwszych szeregach szły kobiety, które w fabryce wykonywały ciężką, prawie katorżniczą pracę. (…) Przechodnie na ulicy, a zwłaszcza kobiety na ich widok płakały. Najprawdziwsza prawda wyszła na ulicę, by pokazać miastu swe prawdziwe oblicze”. Idący demonstranci skandowali hasła: „Chcemy żyć normalnie”, „Precz z normami”, „My chcemy chleba dla naszych dzieci”, „Precz z czerwoną burżuazją”, „Precz z komunistami”, „Wolności”, „Precz z niewolą, precz z Ruskami, precz z siedemnastoma latami niewoli”, „Precz z Rokossowskim”, „Chcemy Polski katolickiej, a nie bolszewickiej”.
Śpiewano hymn, „Rotę” i pieśni religijne. Pod budynkami Miejskiej Rady Narodowej i Komitetu Wojewódzkiego PZPR zebrał się kilkudziesięciotysięczny tłum.
Dr hab. Konrad Białecki: Czerwiec ’56 pierwszym z “polskich miesięcy”
Część manifestantów, która weszła do nich wyrzucała na zewnątrz czerwone flagi, a także niszczyła portrety i popiersia sowieckich oraz polskich przywódców. Demonstranci weszli także do budynku Komendy Wojewódzkiej MO.
Po pojawieniu się plotki o aresztowaniu delegatów, którzy prowadzili w imieniu robotników negocjacje w Warszawie, grupa manifestantów ruszyła w kierunku więzienia przy ul. Młyńskiej i przechodząc przez mur otworzyła jego bramy. Strażnicy nie stawiali oporu. Wypuszczono ponad 250 więźniów i zabrano broń z więziennej zbrojowni.
Inni demonstranci wtargnęli do sąsiadującego z więzieniem budynku Sądu Rejonowego i prokuratury. Wyrzucaną przez nich dokumentację palono na ulicy. Część protestujących przeszła również na teren Międzynarodowych Targów Poznańskich.
Walki w Poznaniu
Poznań ’56 – Jerzy Grabus
Pierwsze strzały w Poznaniu padły tego dnia przy ul. Kochanowskiego, gdzie mieścił się Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (UBP), który około południa został oblężony przez tłum. Byli zabici i ranni, według świadków z budynku UBP strzelano do kobiet i dzieci.
Jak pisze Paulina Codogni w książce „Rok 1956”, wówczas to „prawdopodobnie w centrum wydarzeń pojawił się jeden z późniejszych symboli Poznańskiego Czerwca , trzynastoletni Romek Strzałkowski, który przejął chorągiew trzymaną przez ranne tramwajarki. Kilka godzin później ciało tego samego, według świadków, chłopca znaleziono w pozycji siedzącej przywiązane do krzesła na terenie garażów należących do Urzędu Bezpieczeństwa. Zginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach – do końca nie ma pewności, czy został z premedytacją zamordowany, czy też stał się ofiarą zbłąkanej kuli, choć zdecydowana większość informacji przemawia za pierwszą wersją”.
Walki wokół UBP stawały się coraz bardziej zaciekłe, dochodziło do wymiany strzałów. Przysłana pracownikom bezpieczeństwa z pomocą kompania z Oficerskiej Szkoły Wojsk Pancernych została rozbrojona. W innych częściach miasta również dochodziło do starć.
Wojsko pacyfikuje miasto
Poznań ’56 – Jerzy Majchrzak
W zaistniałej sytuacji Biuro Polityczne KC PZPR zatwierdziło decyzję o pacyfikacji miasta przy wykorzystaniu wojska. Dowodzenie akcją powierzono wiceministrowi obrony narodowej gen. Stanisławowi Popławskiemu. Do Poznania wysłano również delegację partyjno – rządową z Warszawy z Józefem Cyrankiewiczem, Wiktorem Kłosiewiczem i Jerzym Morawskim.
28 czerwca 1956 r. około godziny 14.00 po przylocie do Poznania gen. Popławski wydał rozkaz opanowania sytuacji pod budynkiem UBP. Mniej więcej dwie godziny później do centrum miasta weszła 19. Dywizja Pancerna Śląskiego Okręgu Wojskowego. Wieczorem dołączyły do niej jednostki Sudeckiej 10. Dywizji Pancernej oraz 4. i 5. Dywizji Piechoty.
Żołnierzy wysyłanych do Poznania dowódcy przekonywali, iż będą tłumić rozruchy wywołane przez zachodnioniemieckich agentów.
W tym czasie w Poznaniu skoncentrowano ponad 10 tys. żołnierzy, 359 czołgów, 31 dział pancernych i blisko 900 samochodów i motocykli.
75 lat temu powołano Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego – element aparatu terroru komunistycznego
W krwawej pacyfikacji miasta obok wojska brali udział funkcjonariusze UB, MO i żołnierze KBW. W trakcie walk bojownicy poznańscy zniszczyli lub uszkodzili kilkadziesiąt czołgów.
Ostatnie walki zakończyły się rankiem 30 czerwca. Ich bilans był tragiczny. Śmierć poniosło co najmniej 79 osób, rannych było ponad 600. Zginęło również 5 żołnierzy WP, 1 żołnierz KBW, 3 funkcjonariuszy UB oraz 1 funkcjonariusz MO.
W mieście 28 czerwca rozpoczęły się zatrzymania na masową skalę. Nad podejrzanymi o udział w walkach znęcali się funkcjonariusze UB i MO, maltretując ich fizycznie i psychicznie. Na lotnisku Ławica utworzony został punkt filtracyjny, do którego skierowano ponad 700 zatrzymanych. Spośród nich około 300 aresztowano pod zarzutem napadów lub kradzieży.
Poznański Czerwiec 1956 r. był pierwszym w Polsce masowym wystąpieniem robotniczym przeciwko komunistycznym władzom i w bardzo poważnym stopniu przyspieszył zmiany polityczno-gospodarcze w PRL.
Ten artykul jest opublikowany na stronie: https://dzieje.pl/aktualnosci/poznanski-czerwiec-56
This article was published on https://dzieje.pl/aktualnosci/poznanski-czerwiec-