Polish History – the Evolution of the Polish Solidarity Movement

BY KIERAN INGLETON

The Solidarity movement in Poland is arguably one of the most unique and inspiring movements in modern European history.

Between 1980-1989, Solidarity led what has often been described as a “10 year revolution”, which ultimately resulted in the collapse of communism in Poland, a key turning point which triggered wider reform and revolution across the Eastern bloc. During this turbulent decade, Solidarity evolved from a legal trade union into an underground social network and protest movement, ultimately emerging as a revolutionary force, capable of toppling and replacing the communist system in Poland. (Bloom, 2013, pp374-375). Mark Kramer has argued that while Solidarity may have started out as a free trade union, it “quickly became far more: a social movement, a symbol of hope and an embodiment of the struggle against communism and Soviet domination” (Kramer, 2011).

THE BIRTH OF SOLIDARITY

The Solidarity movement emerged out of a much longer history of worker discontent, strikes and protest that had characterised tensions between the state and society in communist Poland since the end of WWII. Touraine has argued that “Solidarity first emerged because it was a response to Poland’s decline economically and socially. Nowhere else in Communist Central Europe was the failure of the governments industrial and agricultural policies so obvious” (Touraine, 1983, p32). From the mid-1970s, the Polish economy had slipped more deeply into an irreversible economic decline, as production levels plummeted, real wages stagnated, shortages increased and foreign debt mounted, reaching $18 billion by 1980 (Paczkowski & Byrne, 2007. p. xxix). In 1980, a Polish Communist Party (PUWP) announcement about increasing food prices triggered a fresh wave of strikes across Poland. At the Lenin Shipyards in Gdansk, workers were further incited by the dismissal of crane driver and trade union activist Anna Walentynowicz, and in response, around 17,000 workers occupied the shipyard on 14 August. On 17 August, the Gdansk strike committee, led by Lech Walesa, drew up a list of ‘21 demands’, which were famously displayed on the gates of the shipyard. While several of the demands were pragmatic (such as improved economic conditions and the right of workers to strike) others were more politicised (including demands for reduced censorship and freedom for political prisoners). Notably, at the top of the list, the strikers demanded the establishment of free trade unions, independent from Communist Party control, to better represent workers’ rights.

The 21 Demands drawn up by the strike committee, displayed on the gates of the Lenin Shipyard in Gdansk in August 1980. Source: http://www.solidarity.gov.pl/?document=61

When the Polish leader, Edward Gierek, turned to Soviet Premier Leonid Brezhnev for advice, Brezhnev encouraged him to seek a ‘political solution’ rather than forcibly subduing the strikes (having recently sent Soviet troops into Afghanistan, Brezhnev was keen to avoid the possibility of Gierek requesting ‘fraternal support’ from the Soviet military). As a result, the Polish leadership opened negotiations with the striking workers, and on 21 August a Governmental Commission arrived in Gdansk to begin talks, which resulted in the ‘Gdansk Agreement’ of 31 August 1980.

The Gdansk Agreement included authorisation for independent trade union representation of workers’ interests, and on 17 September 1980 the Independent Self-Governing Trade Union Solidarity (NSZZ – Solidarnosc) was officially formed. For the first time since the Communists had come to power the Polish people could join a trade union that was wholly independent from state control. However, Solidarity’s remit was clearly proscribed. The PUWP always intended their role to be limited to non-political representation, as the Gdansk Agreement stated that “these new unions are intended to defend the social and material interest of the workers and not to play the role of a political party”.

THE RISE (AND FALL) OF SOLIDARITY

As Jeffrey Bloom comments ‘‘The strikes of 1980 were the beginning of a social revolution. The nation emerged transformed, they were all aware of what was achieved, strike victory and solidarity helped create a sense of hope and self-confidence for future conflicts” (Bloom, 2013, p115). From its formation in September 1980, Solidarity grew rapidly, peaking with almost 10 million members by June 1981 (a figure which is estimated to have comprised around 70% of all workers in the state economy in Poland and around a third of the total population). Biezenski argues that in the twelve months following their formation, “Solidarity’s dramatic increase in activism was a logical response to a deepening economic crisis within Poland” (Biezenski, 1996, p262). The continued failure of the Communist Party to adequately address deteriorating conditions meant that “the social and material interests of the workers” that Solidarity had been founded to represent remained under threat, and as the months passed, it became increasingly clear that significant improvements to socio-economic conditions in Poland would not be possible without some kind of accompanying political restructuring. Emboldened by their rising support, Solidarity adopted an increasingly politicised stance and began agitating for a general strike. As Barker has argued: “Solidarity changed its members. The very act of participating in a founding meeting, often in defiance of local bosses, involved a breach with old habits of deference and submission. New bonds of solidarity and a new sense of strength were forged … [which] opened the door to a swelling flood of popular demands” (Barker, 2005).

This shift was clearly reflected by October 1981, when Solidarity published their official programme, which encompassed a combination of socio-economic and political aims, couched in increasingly revolutionary rhetoric. The programme attacked the failures and shortcomings of the Communist Party, referred to Solidarity as “a movement for the moral rebirth of the people” and stated that “”History has taught us that there is no bread without freedom … what we had in mind was not only bread, butter and sausage but also justice, democracy and truth”.

“Solidarity unites many social trends and associated people, adhering to various ideologies, with various political and religious convictions, irrespective of their nationality. We have united in protest against injustice, the abuse of power and against the monopolised right to determine and to express the aspirations of the entire nation. The formation of Solidarity, a mass social movement, has radically changed the situation in the country”.

– Solidarity’s Programme, 16th October 1981

As Pittaway points out, ‘The PUWP was thrown into disarray by the advance of Solidarity and its hold over public opinion’ (Pittaway, 2004, p175). Solidarity challenged the status quo, so that the normal mechanisms of communist control over the mass of the population began to break down (Barker, 2005). The Communists initially responded by launching a negative propaganda campaign, designed to damage Solidarity and discredit their leadership, including Walesa. The growing popularity and influence enjoyed by Solidarity also elicited concern from Moscow. On 18 October 1981, General Wojcech Jaruzelski was appointed as new leader of the PUWP. A known hardliner, Jaruzelski was given a clear mandate to suppress Solidarity. Until his death in 2014, Jaruzelski always maintained that he feared Soviet invasion if he had not moved swiftly to contain Solidarity, although the likelyhood of Soviet military intervention in Poland has been disputed. On 13th December 1981, Jaruzelski declared Martial Law and as tanks rolled onto the streets he addressed the people of Poland in a live TV broadcast:

“Our Country stands on the edge of an abyss … Distressing lines of division run through every workplace and through many homes. The atmosphere of interminable conflict, controversy and hatred is sowing mental devastation and mutilating the tradition of tolerance. Strikes, strike alerts and protest actions have become the rule … A national catastrophe is no longer hours away but only hours. In this situation inactivity would be a crime. We have to say: That is enough … The road to confrontation which has been openly forecast by Solidarity leaders, must be avoided and obstructed”.

– From Jaruzelski’s Declaration of Martial Law, 13 December 1981.

General Jaruzelski’s declaration of martial law in Poland, 13 December 1981. Source: http://www.rferl.org/content/Interview_Polands_Jaruzelski_Again_Denies_Seeking_Soviet_Intervention_Against_Solidarity/1902431.html

DEATH – AND REBIRTH

Following Jaruzelski’s declaration of Martial Law, and the creation of a ruling ‘Military Council of National Salvation’ (Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, or WRON), Solidarity was outlawed, its leaders arrested and its supporters repressed. An estimated 5000 Solidarity members were arrested; over 1700 leading figures were imprisoned (including Walesa) and 800,000 others lost their jobs. (Bloom, 2013, p297). Martial Law remained in force in Poland until July 1983.

However, although Solidarity were embattled, the movement survived. During the 1980s, Solidarity networks continued to function underground, focusing their efforts on illegally printing and distributing anti-communist literature, including books, journals, newspapers, leaflets, and posters. On April 12, 1982, ‘Radio Solidarity’ even began broadcasting. Throughout the mid-1980s, Solidarity persevered as an exclusively underground organization, promoting civil resistance, continuing their fight for workers’ rights and pushing for social and political change. Former Solidarity member Eva Kulik described how: “”We needed to break the monopoly of the Communist propaganda. And what people really needed was information”. As Feffer points out, the Solidarity trade union actually spent more of its existence in the shadows than as an official movement (Feffer, 2015). However, these underground years were formative in explaining the evolution of the movement. As Touraine has argued, after Jaruzelski forced the movement underground, Solidarity ‘now sought to liberate society – under the cover of a new rhetoric replacing the tired trade union vocabulary with that of a revolutionary movement” (Touraine, 1983, p183).

“High Noon” – famous Solidarity campaign poster, used during the Polish elections of June 1989. Source: https://chnm.gmu.edu/1989/items/show/699

In 1985, Mikhail Gorbachev’s appointment as Soviet leader finally bought more of a reformist agenda to the table in Eastern Europe, and by 1988, the Communists were ready to negotiate with Solidarity. Chenoweth believes that by that point the PUWP had little choice: continued economic deterioration in Poland (where rationing had been in place for most of the 1980s) meant that reforms were urgently needed and “the reality by 1988 was that Solidarity was too big and too broad to repress” (Chenoweth, 2014, pp61-62). While they had been driven underground in Poland, Solidarity enjoyed considerable support internationally, with  Lech Walesa even being awarded the prestigious Nobel Peace Prize in 1983. During the famous ‘Round Table talks’ in the spring of 1989, the PUWP agreed to reinstate Solidarity’s original remit as an independent trade union. When Solidarity was re-legalized on 17 April 1989, its membership quickly increased to 1.5 million. However, by now many members of the Solidarity leadership had their eyes firmly on the main political prize. In June 1989, in the first semi-free elections in Poland since 1945, Solidarity represented the main opposition to the PUWP: campaigning as a legal political party, fielding Solidarity candidates against established Party members and sweeping to victory, winning all 161 contested seats in the Sejm [parliament], and 99/100 seats in the Polish Senate. By the end of August 1989, a Solidarity-led coalition government had been formed, and in December 1990, Lech Wałęsa was elected President. Solidarity had come a long way from their roots in 1980, and now faced a new challenge: dismantling communism and overseeing Poland’s transformation into a modern, democratic European state.

ABOUT THE AUTHOR

KIERAN INGLETON recently completed his BA (Hons) at Leeds Beckett University, graduating with Upper-Second Class honours in July 2015. During the final year of his degree Kieran specialised in the study of communist Eastern Europe, researching the evolution of Solidarity for one of his assessed essays. Kieran is particularly interested in the interaction between politics and society in totalitarian regimes, and his history dissertation explored the application of Totalitarian theory to Stalinism between 1928 and 1939. Kieran now plans to take a gap year, before studying for an MA in Social History.

References:

Colin Barker,(2005) “The Rise of Solidarnosc”, International Socialism, 17 October 2005.

Robert Biezenski (1996), “The Struggle for Solidarity 1980-1981: Two Waves in Conflict”, Europe Asia Studies, 48/2.

Jack Bloom (2013), Seeing Through the Eyes of the Polish Revolution: Solidarity and the Struggle against Communism in Poland. Haymarket Books.

Eric Chenoweth (2014) “Dancing with Dictators – General Jaruzelski’s Revisionists”, World Affairs, 10/3.

John Feffer (2015) “Solidarity Underground”, The World Post (2015).

Mark Kramer (2011) “The Rise and Fall of Solidarity”, The New York Times, Op Ed.

Andrzej Paczkowski and Malcolm Byrne. Eds. (2007) From Solidarity to Martial Law: The Polish Crisis of 1980-1981 : A Documentary History. Central European University Press, Budapest.

Mark Pittaway (2004) Eastern Europe 1939-2000. Cambridge University Press.

A Touraine (1983) Solidarity: Poland 1980-1981. Cambridge University Press.

Porozumienia Sierpniowe doprowadziły do powstania “S”, początku przemian i obalenia komunizmu

Źródło: portal wPolityce.pl

Opublikowano: 30 sierpnia 2015 · aktualizacja: 30 sierpnia 2015

Podpisane 31 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej Porozumienia Sierpniowe doprowadziły do powstania NSZZ „Solidarność” – pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Stały się też początkiem przemian z 1989 roku – obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego.

Pierwsze strajki latem 1980 roku były reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin, wprowadzone przez ówczesną ekipę rządzącą Edwarda Gierka.

Nieuzasadnione przerwy w pracy

— jak głosiła partyjna propaganda i pisały ówczesne gazety – zaczęły się w początkach lipca, m.in. w WSK PZL-Mielec, Zakładach Metalurgicznych POMET w Poznaniu i Przedsiębiorstwie Transbud w Tarnobrzegu.

16 lipca wybuchły strajki w Lublinie. Oprócz żądań ekonomicznych po raz pierwszy pojawił się postulat nowych wyborów do oficjalnych związków zawodowych. Strajki te kończyły się obietnicami podwyżek płac. W lipcu strajkowało już ok. 80 tys. osób w 177 zakładach pracy. W połowie sierpnia 1980 r. zaczęły się strajki na Wybrzeżu, gdzie wciąż żywa była pamięć stłumionych krwawo przez władze protestów z grudnia 1970 r.

Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża – opozycyjnej organizacji powstałej w 1978 r. Organizatorem WZZ był członek KSS „KOR” Bogdan Borusewicz, a do współzałożycieli WZZ należeli m.in. Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz i Krzysztof Wyszkowski. Właśnie w obronie Walentynowicz, suwnicowej zwolnionej z pracy za działalność opozycyjną na pięć miesięcy przed przejściem na emeryturę, 14 sierpnia 1980 roku wybuchł strajk na kilku wydziałach stoczni. Zaplanował go i przygotował Borusewicz, a rozpoczęli związani z WZZ robotnicy: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński.

Wkrótce w stoczni pojawił się też Lech Wałęsa, zwolniony z pracy w 1976 r. Stanął na czele strajku. 16 sierpnia strajk omal się nie zakończył, ponieważ dyrektor stoczni Klemens Gniech zgodził się na spełnienie początkowych postulatów – przywrócenie do pracy Walentynowicz i Wałęsy, podwyżkę płac dla każdego zatrudnionego, budowę pomnika ofiar grudnia 1970 r., gwarancje nietykalności dla strajkujących. Wałęsa ogłosił koniec strajku, ale kilku członków komitetu strajkowego sprzeciwiło się, wzywając do strajku solidarnościowego z zakładami, które w tym czasie podjęły strajki. Utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, w skład którego weszli przybyli do stoczni delegaci innych strajkujących zakładów.

Przewodniczącym MKS został Wałęsa, a w skład prezydium weszli działacze WZZ. Prezydium MKS tworzyli: Wałęsa, dwóch wiceprzewodniczących – Andrzej Kołodziej i Bogdan Lis – oraz Lech Bądkowski, Wojciech Gruszecki, Andrzej Gwiazda, Stefan Izdebski, Jerzy Kmiecik, Zdzisław Kobyliński, Henryka Krzywonos, Stefan Lewandowski, Alina Pieńkowska, Józef Przybylski, Jerzy Sikorski, Lech Sobieszek, Tadeusz Stanny, Anna Walentynowicz i Florian Wiśniewski.

Spisano 21 postulatów MKS; pierwszym i najważniejszym było utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych. Protestujący powoływali się na ratyfikowaną przez PRL konwencję nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, która gwarantowała wolność związkową.

MKS domagał się też: prawa do strajku; wolności słowa, druku i publikacji; przywrócenia do pracy zwolnionych z powodów politycznych; podania w środkach masowego przekazu informacji o utworzeniu MKS i opublikowania listy postulatów; podjęcia działań na rzecz wyprowadzenia kraju z kryzysu; wypłacenia strajkującym wynagrodzenia za okres strajku; wzrostu płac o 2 tys. zł; gwarancji waloryzacji płac w stosunku do wzrostu cen i inflacji; pełnego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe; zniesienia cen komercyjnych i sprzedaży za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym; doboru kadry kierowniczej według kompetencji, a nie przynależności partyjnej, w tym zniesienia przywilejów dla MO i SB; wprowadzenia kartek na mięso i przetwory do czasu opanowania sytuacji na rynku; obniżenia wieku emerytalnego; zrównania rent i emerytur „starego portfela” do aktualnie wypłacanych; poprawy warunków pracy służby zdrowia; zwiększenia liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach; wprowadzenia płatnego, trzyletniego urlopu macierzyńskiego; skrócenia czasu oczekiwania na mieszkanie; podwyżki diet; wprowadzenia wszystkich sobót jako dni wolnych od pracy.

17 sierpnia ks. Henryk Jankowski z gdańskiej parafii św. Brygidy odprawił w stoczni pierwszą mszę św. Zbiorowe modlitwy stały się zwyczajem w protestującej stoczni. Jej bramy tonęły w kwiatach; wywieszono flagi narodowe i portrety papieża Jana Pawła II. Dla strajkujących grali artyści. W stoczni wydawano niezależny biuletyn; drukowano ulotki. Na żądanie MKS w Trójmieście wprowadzono prohibicję.

W tym czasie MKS-y powstały w Szczecinie i Elblągu. Na czele komitetu w strajkującej szczecińskiej stoczni im. Adolfa Warskiego stanął uczestnik wydarzeń grudnia 1970 – Marian Jurczyk. MKS, któremu szefował, zgłosił 36 postulatów. Rozmowy ze strajkującymi, z pominięciem MKS, prowadził wicepremier Tadeusz Pyka; został jednak odwołany i zastąpił go w Gdańsku wicepremier Mieczysław Jagielski.

W całej Polsce strajkowało już wówczas ok. 350 zakładów.

Apel do władz o podjęcie rozmów z MKS wystosowało 64 intelektualistów:

„Apelujemy do władz politycznych i do strajkujących robotników, aby była to droga rozmów, droga kompromisu” – napisali. Dwóch z nich – Bronisław Geremek i Tadeusz Mazowiecki, którzy przywieźli apel do Stoczni Gdańskiej – weszło w skład utworzonej przy MKS komisji ekspertów. Tworzyli ją też: Bogdan Cywiński, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jadwiga Staniszkis i Andrzej Wielowieyski.

22 sierpnia w Szczecinie delegacja rządowa, na czele której stał wicepremier Kazimierz Barcikowski, rozpoczęła rozmowy z MKS. Dzień później rozpoczął się strajk generalny na Wybrzeżu; w Stoczni Gdańskiej Jagielski zaczął rozmowy ze strajkującymi. W czasie negocjacji Jagielski i Barcikowski kilka razy wyjeżdżali do Warszawy na obrady KC PZPR i Biura Politycznego, które wykluczyło użycie siły w celu zdławienia strajku.

Władze ZSRR domagały się od Gierka zastosowania „ostrych środków”. Choć 15 sierpnia Gierek wspominał o możliwości zwołania Sejmu i postawienia sprawy użycia siły, zaznaczał, że można to rozważać tylko w razie pogorszenia sytuacji. Potem opowiadał się za politycznymi rozwiązaniami, nawet gdy 21 sierpnia mówił, że „mamy do czynienia z objawami kontrrewolucji wyrażającej się w zorganizowanym działaniu grup terrorystycznych, mających wpływ na klasę robotniczą”. Ówczesna władza przekonywała, że sytuacja nie jest jeszcze dramatyczna, ponieważ strajkujący nie wyszli na ulice.

26 sierpnia ocenzurowane kazanie prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego wygłoszone na Jasnej Górze wyemitowały rządowe media. Wycięte w nim zostały m.in. fragmenty mówiące o propagandowej ateizacji prowadzonej przez władze. „W tej chwili przyszły na naszą Ojczyznę godziny rachunku sumienia. Jeżeli budzi się w nas świadomość odpowiedzialności za Naród, to musi się z tym wiązać poczucie odpowiedzialności za życie każdego z nas, za życie naszej rodziny, całego Narodu i państwa. (…) Odpowiedzialność jest więc wspólna. Dlaczego? Bo wspólna jest wina” – powiedział kard. Wyszyński. Prymas poparł żądania strajkujących, ale podkreślił, że ich realizacja powinna być rozłożona w czasie. Wezwał ponadto do spokoju oraz „dojrzałości narodowej i obywatelskiej”.

29 sierpnia powstał MKS w Jastrzębiu, który opracował własne postulaty. Pierwsze porozumienie między stroną rządową i strajkującymi podpisane zostało 30 sierpnia w Szczecinie.

Strajki obejmowały już wówczas ok. 700 zakładów; brało w nich udział ok. 750 tys. osób.

Władze zgodziły się na postulaty strajkujących, w tym na nowe związki zawodowe; MKS wyraził zgodę, by zamiast „wolne” związki określono jako „samorządne”. Tego samego dnia V Plenum KC PZPR przyjęło do „zatwierdzającej wiadomości” podpisanie Porozumienia Szczecińskiego i zaakceptowanie projektu Porozumienia Gdańskiego.

31 sierpnia Wałęsa i Jagielski podpisali Porozumienie Gdańskie. MKS deklarował zakończenie trwającego dwa tygodnie strajku. Delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury. Przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie. Uroczystość transmitowała TVP.

Strajkujące w Gdańsku, Szczecinie i Elblągu zakłady podjęły 1 września pracę. Nadal strajkowały kopalnie na Górnym Śląsku. Rozmowy z MKS w kopalni „Manifest Lipcowy” rozpoczęła rządowa komisja, której przewodniczył Aleksander Kopeć. Prasa opublikowała protokoły Porozumienia Szczecińskiego i Gdańskiego.

3 września 1980 r. podpisano trzecie porozumienie – w Jastrzębiu na Górnym Śląsku, gdzie strajk rozpoczął się pod koniec sierpnia. Zakładało ono m.in. wprowadzenie w 1981 r. wszystkich wolnych sobót. Kopalnie wznowiły pracę.

Porozumienia nie przesądzały, jaką strukturę będą miały nowe związki. 17 września 1980 r. przedstawiciele Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich (przekształconych z MKS) przyjęli statut, który rozstrzygał powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” – jednego ogólnokrajowego związku o strukturze regionalnej. Na czele Krajowej Komisji Porozumiewawczej stanęli Wałęsa, jako przewodniczący, oraz Gwiazda. Jurczyk został przewodniczącym Zarządu Regionu Pomorze Zachodnie. 10 listopada 1980 r. Sąd Najwyższy zarejestrował NSZZ „Solidarność”. Wkrótce związek liczył niemal 10 mln członków (było to 80 proc. pracowników państwowych).

Wraz z wprowadzeniem stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. Solidarność została zawieszona, a w październiku 1982 roku – zdelegalizowana. Rozpoczęło to okres prześladowań opozycji i działalności podziemnej. Związek został ponownie zalegalizowany w wyniku ustaleń Okrągłego Stołu w kwietniu 1989 r.

Fala sierpniowych strajków z 1980 r. doprowadziła do powstania NSZZ „Solidarność” – pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Podpisanie porozumienia w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym i powstanie „Solidarności” stały się początkiem przemian z 1989 roku – obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego.

Oryginały podpisanych w Stoczni Gdańskiej porozumień zaginęły. Zachowały się natomiast tablice z 21 postulatami strajkujących w sierpniu 1980 r. w gdańskiej stoczni. Spisali je ołówkiem i czerwoną olejną farbą na dwóch płytach ze sklejki w pierwszych dniach protestu działacze Ruchu Młodej Polski Maciej Grzywaczewski i Arkadiusz Rybicki. W 2003 r. tablice z postulatami zostały wpisane na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO „Pamięć Świata” jako jeden z najważniejszych dokumentów XX wieku oraz świadectwo wydarzeń mających przełomowy wpływ na zmiany polityczne, ustrojowe i gospodarcze państw ówczesnego bloku komunistycznego.

PAP/ansa